معرّفی رمان تنگسیر اثر صادق چوبک
نوبت چاپ: اول- محل چاپ: تهران
- ناشر: جامه‌دران
- سال چاپ: ۱۳۸۴
- تعداد صفحات: ۲۲۳
صادق چوبک بعد از نوشتن چند مجموعه داستان کوتاه در دهۀ بیست و سی، نخستین رمان خود را با نام «تنگسیر» در سال ۱۳۴۲ نوشت. (اطلاعات بیشتر در ویکی‌پدیا) تنگسیر روایت قیام مسلحانۀ مردی شجاع از اهالی بوشهر به نام زارمحمد است علیه چند نفر که دارایی‌اش را بالا کشیده‌اند. وقایع رمان در اواخر سلطنت احمدشاه قاجار اتفاق می‌افتد و چوبک ماجرای رمانش را از یک واقعۀ تاریخی گرفته است. چوبک که خود در ایام کودکی شاهد این ماجرا بوده است، آن را گسترش می‌دهد و در قالب یک رمان واقع‌گرایانه و رئالیستی بازآفرینی می‌کند. زارمحمد مردی پاک‌دست، ساده‌دل، شجاع و متدیّن است. او در قیام ضداستعماری تنگستان، هم‌رزم رئیس‌علی دلواری بوده است. زنی به نام شهرو و دختر و پسری خردسال به نام‌های منیژه و سهراب دارد. اغلب زندگی‌اش به کارگری برای انگلیسی‌ها گذشته، هرچند حالا توبه کرده که دیگر برای فرنگی جماعت کار نکند و زندگی‌اش را به مدد درآمد دکان جوفروشی‌ای که در بوشهر باز کرده است بگذراند. چهار تن از متنفذین بوشهر به نام‌های کریم حاج حمزه، محمد گُنده رجب، شیخ ابوتراب و آقا علی کچل هرچه را زارمحمد در طول سال‌ها با زحمت و مشقت اندوخته است، به نیرنگ و فریب بالا کشیده‌اند. او یک سال تمام به این چهار نفر التماس کرده که پول‌هایش را پس بدهند؛ اما آن‌ها زارمحمد را هر بار به بهانه‌ای دست به سر کرده‌اند، مسخره کرده‌اند، تحقیر کرده‌اند و پولش را پس نداده‌اند. زارمحمد نیز به ناچار دست به انتقام می‌زند و این چهار نفر را با تفنگ و تبر می‌کشد و با همسر و فرزندانش از راه دریا از کشور می‌گریزد.
تنگسیر نسبت به دیگر آثار چوبک یک تفاوت اساسی دارد و آن وجه حماسی و پیکارگرایانۀ آن است. در تنگسیر خبری از جبرگرایی و ناامیدی مرسوم در دیگر آثار چوبک نیست و هرچه هست امید است و قدرت آدمی در تعیین سرنوشت خویش. چوبک در این رمان به مفاهیمی چون حق‌خواهی، عدالت‌جویی، مبارزه با ستمگری‌های صاحبان زر و زور و نفرت از استعمار انگلیس می‌پردازد و مردم را به مبارزه علیه ناراستی‌ها و نادرستی‌ها برمی‌انگیزد. استفاده از توصیفات هدفمند و همسو با درون‌مایۀ رمان، کاربرد لغات و اصطلاحات محلی جنوب ایران، بهره گرفتن از زبان گفتاری، استفاده از تک‌گویی درونی و نثر تصویری و تپنده از ویژگی‌های سبکی این رمان به شمار می‌آید.
به نظر من تنگسیر دو ضعف عمده دارد: نخست این‌که نویسنده در بخش‌هایی از رمان در کاربرد کلمات شکسته و زبان گفتاری زیاده‌روی می‌کند، بلایی که در «سنگ صبور» هم دامن‌گیر صادق چوبک است. دوم این‌که تنگسیر یک داستان کوتاه است که بی‌خود و بی‌جهت کش داده شده تا به اندازۀ یک رمان درآید.
لینک‌های خرید کتاب
در همین زمینه
- احمد محمود: کتاب خواندن حین کار در نانوایی
- «تفاهم» (داستان مینیمال از خالد رسول‌پور)
- پسر همسایه، نامۀ عاشقانه، یازده سالگی (داستان کوتاه براساس واقعیت)
