توصیه ایرج میرزا به عارف قزوینی در مورد سیاست
ایرج میرزا در مثنوی «عارف‌نامه»، به دوست شاعرش، عارف قزوینی، توصیه می‌کند که گِردِ سیاست نگردد، چون آب‌وهوای سرزمین سیاست عَفِن و آلوده است و هر کسی را توان زیستن در این اقلیم نیست. میدان سیاست عرصهٔ حیله‌سازی، حقه‌بازی، شارلاتی، ریاکاری و لابی‌گری است. زمین سیاست جای آدم‌های ساده و بی‌شیله‌پیله نیست، جای آدم‌های یک‌رنگ و صادق نیست، جای آدم‌های بی‌دست و بی‌دوست نیست. سیاست آدم خودش را می‌خواهد و عارف و ایرج و آدم‌های صاف و ساده‌ای امثال این‌ها به درد این کار نمی‌خورند و خیلی زود به تیر بلا گرفتار می‌شوند. توصیفاتی که ایرج در این بخش از مثنوی‌اش، از سیاست و سیاست‌پیشگان می‌کند، از این نظر که بازتاب نگرش حاکم بر زمانهٔ او به این امور و آدم‌هاست، خواندنی و قابل‌تأمل است:
سیاست‌پیشه مردمْ حیله‌سازند
نه مانند من و تو پاک‌بازند
تماماً حُقه‌باز و شارلاتانند
به هرجا هرچه پاش افتاد آنند
به هر تغییرِ شکلی مستعدند
گهی مشروطه، گاهی مستبدند [...]
سیاست‌پیشگان در هر لباسند
به خوبی همدگر را می‌شناسند
همه دانند زین فن سودشان چیست
به باطن مقصد و مقصودشان چیست
از این رو یکدگر را پاس دارند
یکیشان گر به چاه افتد درآرند
من و تو زود در شَرّش بمانیم
که هم بی‌دست و هم بی‌دوستانیم
چو ما از جنس این مردم سواییم
نشانِ کین و آماج بلاییم
(ایرج میرزا، ۱۳۵۶: ۹۳-۹۴)
◾️منبع
- ایرج میرزا. (۱۳۵۶). دیوان اشعار. به اهتمام محمدجعفر محجوب. چاپ چهارم. تهران: گلشن.
