ویروس کرونا پوسیدگی فرهنگ سیاسی آمریکا را آشکار می کند. آیا مشکلات آمریکا حل شدنی هستند؟

میشل بِلَت
نشنال اینترست

فرانسیس فوکویاما در سال ۲۰۱۴ در کتاب خود با عنوان "نظم سیاسی و زوال سیاسی" نوشت «شواهد محکمی وجود دارند» دال بر اینکه «کیفیت کلی حاکمیت آمریکا رو به وخامت گذاشته است.» کرت اندرسون مؤلف کتاب "سرزمین خیالی" (۲۰۱۷) نوشته که آمریکا «از واقعیت بریده است.» کتاب فوکویاما قبل از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان ریاست جمهوری منتشر شد، اما آمریکا اکنون یک هنرپیشه حرفه‌ای در نقش رئیس‌جمهور دارد که از مسئولیت اداره کشور شانه خالی می‌کند. ریاست جمهوری ترامپ عامل زوال فرهنگ سیاسی آمریکا نبود، اما چنین زوالی را رقم زد و روند آن را شتاب بخشید. شیوع ویروس کرونا در آمریکا به‌واسطه بی‌کفایتی ترامپ در واقع بحران زوال سیاسی و فرهنگی آمریکا را نمایان ساخته است.

قدرت و توان آمریکا بر پایه ائتلاف‌های محکم و قوی، حاکمیت کارآمد، حمایت علمی و فناورانه، و نظم بین‌المللی لیبرال که خود از بنیانگذارانش بوده، استوار است اما همه اینها به سرعت در حال نابودی هستند. ترامپ به‌طور مرتب با متحدان اروپایی‌ در گروه ۷ و همچنین هم‌پیمانانش در شرق آسیا در حال مشاجره است. این امر روند سلطه‌گری آمریکا را تضعیف نموده و متحدان را از همکاری منصرف ساخته است.

در شرایطی که کره جنوبی صدها هزار کیت تشخیص بیماری به آمریکا اهدا کرده است، ترامپ پیشنهاد کره جنوبی مبنی بر افزایش ۱۳ درصدی بودجه نیروهای آمریکایی مستقر در آن کشور را رد کرده و کره‌ای‌ها را ناسپاس جلوه داده است. این جروبحث‌های بیهوده هرساله بازیچه دست ترامپ قرار می‌گیرند و روند قدرت‌نمایی آمریکا را در یک منطقه حساس به مخاطره می‌اندازند. او می‌گوید «ما داریم خدمت بسیار بزرگی می‌کنیم»، غافل از اینکه حضور نیروها در منطقه به نفع آمریکاست و این کشور را قادر می‌سازد به هرگونه بحران در کره شمالی، چین، یا اقیانوس آرام بلافاصله واکنش نشان دهد و بازدارندگی به وجود بیاورد.

از نظر ترامپ، دفاع ملی یا امری خیرخواهانه و یا یک سرمایه‌گذاری تجاری درآمدزا است. از این رو، طرح وی برای سوریه «دستیابی به نفت» بود و در خصوص اعزام نیرو به عربستان مدعی شد این کشور «هزینه آن را می‌پردازد.» دلیل واقعی اعزام نیروها این بود که ایران جنگی در مقیاس کوچک ضد عربستان به راه انداخته بود و این جنگ به‌واسطه اقدامات تحریک‌آمیز ترامپ رو به وخامت گذاشته بود و می‌طلبید که آمریکا در راستای دفاع از منافع ملی خود حضور پررنگ‌تری در منطقه داشته باشد.

آمریکا تا حدودی به مدد سرمایه سیاسی، ثروت، و نهادهای سیاسی که در طول زمان تجمیع شده‌اند، سه سال اول دولت ترامپ و به‌طور کلی‌تر سه دهه اول پس از جنگ سرد را پشت سر گذاشته است. آمریکا آنقدرها قوی و غنی بوده که بتواند بسیاری از منابع خود را در عراق هدر دهد و همچنان ابرقدرت شماره یک دنیا باقی بماند. این کشور در حوزه «دولت پنهان» به اندازه کافی تخصص دارد و توانسته به مدت سه سال علیرغم برخورداری از یک رهبر بی‌کفایت به راه خود ادامه دهد. تا مدتی هیچگونه تهدید قریب‌الوقوع وجود نداشت و به نظر می‌رسید روند افول سلطه آمریکا به صورت کند و آهسته ادامه می‌یابد.

اما اکنون ویروس کرونا نشان داد آمریکا صرفاً یک ببر کاغذی است. با پیدایش یک همه‌گیری جهانی که مستلزم رهبری قوی و هوشمندانه بود، نقاط ضعف آمریکا تمام و کمال نمایان شدند. رئیس‌جمهور آمریکا هشدارهای کارشناسان سلامت و سازمان‌های اطلاعاتی را نادیده گرفت. او پوشش رسانه‌ای اخبار مربوط به ویروس کرونا را «حقه‌بازی» خواند و این ویروس را با آنفلوانزا مقایسه کرد. اظهارات وی به تلاش‌ها جهت مبارزه با ویروس لطمه زدند.

آمریکایی‌ها از دید خارجی‌ها یک عده اوباشِ تفنگ به دست هستند. موارد مکرر وقوع تیراندازی خیابانی موجب شده تا برخی کسانی که قصد سفر به آمریکا را دارند، در تصمیم خود تجدیدنظر کنند. اکنون در تصاویر مخابره شده از آمریکا که در نشریات خارجی منتشر می‌شوند، مردان میانسال سفیدپوستی مشاهده می‌شوند که تفنگ ای‌آر-۱۵ در دست دارند و با زیر پا گذاشتن قانون به ساختمان‌های دولتی یورش می‌برند.

از تجمع در بیشتر کشورها جلوگیری می شود و حتی در کشورهای دموکراتیک مانند تایوان به دلیل نقض دستورات قرنطینه جریمه می شود. اما در آمریکا، نگهبانان به معترضان مسلح اجازه می‌دهند از گیت‌های امنیتی در محل ساختمان قانونگذاری ایالت کنتاکی عبور کنند و دادستان کل کشور نیز در فکر آن است از ایالت‌ها به خاطر اتخاذ تدابیری که با دستورالعمل‌های دولت مبنی بر «بازگشایی آمریکا» کاملاً همخوانی دارند، شکایت کند.

تهدید به قطع منابع مالی سازمان جهانی بهداشت در قالب یک نمایش سیاسی، جدیدترین مورد از موارد فراوانِ خروج یکجانبه آمریکا از سازمان‌های بین‌المللی است. خروج از توافق اقلیمی پاریس و توافق هسته‌ای با ایران و تضعیف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی و سازمان تجارت جهانی از جمله این مواردند. بنابراین، در مقطعی که بزرگ‌ترین چالش متوجه وجهه و اعتبار چین است و این کشور تلاش دارد سلطه خود را اعمال کند، آمریکا در زمینه متحد ساختن دیگر کشورها جهت وارد آوردن فشار بر چین کاملاً ناکام مانده است. در حقیقت، گروه ۷ نتوانست در این خصوص توافق حاصل کند، زیرا دولت ترامپ اصرار داشت کووید-۱۹ را «ویروس ووهان» بنامد ــ ترامپ چنین ادبیاتی را چند روز پس از گفتگوی تلفنی با شی جین‌پینگ کنار گذاشت.

البته، این اولین بار نیست که چیزی شبیه این بر سر راه دیپلماسی بین‌المللی پدیدار می‌شود. در سال ۲۰۱۸، پس از آنکه جاستین ترودو نخست‌وزیر کانادا به تعرفه‌های وضع‌شده توسط ترامپ در خصوص تجارت آلومینیوم پاسخ داد، ترامپ نام خود را از بیانیه گروه ۷ پاک کرد. همچنین، پس از آنکه فردریکسن نخست‌وزیر دانمارک نظر خود درباره طرح ترامپ برای خرید گرینلند را بیان کرد، ترامپ سفر خود به دانمارک را لغو کرد.

ترامپ هیچکس را برای خود باقی نگذاشته تا از سیاست وی در قبال ایران حمایت کند. کشورهای عضو گروه ۱+۵ آنچه در توان دارند را انجام داده‌اند تا به سیاست ترامپ در قبال ایران خدشه وارد کنند. وی در خصوص محدودسازی گستره فعالیت شرکت هواوی و وادارسازی چین به تغییر سیاست‌های تجاری‌اش تقریباً هیچکس را نتوانسته متقاعد سازد. چرا کانادا یا اروپا باید ترامپ را در این خصوص همراهی کنند آنهم در شرایطی که وی علیه آنها تعرفه وضع کرده است؟

کوتاهِ کلام، ترامپ در خصوص تحقق اهداف سیاست خارجی خود با بهره‌گیری از یک راهبرد انفرادی و مبتنی بر فشار و زدوبند در همه سطوح ناکام مانده است. ناکامی‌های وی در عوض نیاز به شراکت‌های جهانی را نمایان ساخته‌اند. طرح‌های ادعایی دولت وی مبنی بر تهیه دارو از آلمان و هند، پیشنهادات مبنی بر محدودسازی صادرات تجهیزات، و اکنون پیشنهاد توییتری وی مبنی بر ممنوعیت مهاجرت نیز در این خصوص کمکی نخواهند کرد.

آمریکا با ۱ میلیون و ۲۹۲ هزار مورد ابتلا به ویروس کرونا [تا پایان ۷ می ۲۰۲۰]، از سرانه ابتلای بیشتری در مقایسه با انگلیس، آلمان، ترکیه، ایران، و اکثر کشورهای دیگر بعلاوه ایتالیا و اسپانیا برخوردار است. تعداد کسانی که هر روز در آمریکا جان خود را از دست می‌دهند ده برابر مجموع موارد مرگ‌ومیر در کره جنوبی است.

اکنون برخی ایالت‌ها روند کاهش تدابیر ضدکرونایی را آغاز کرده‌اند، آنهم در حالی که تعداد موارد جدید ابتلا هیچ کجا نزولی نشده است. بقیه دنیا می‌توانند شاهد ناکارآمدی سیاست‌های آمریکا باشند. اما دلخراش‌تر از همه اینکه، ده‌ها هزار نفر از مردم آمریکا در حال مرگ هستند[۷۶ هزار و ۹۲۸ جان باخته تا پایان ۷ می ۲۰۲۰].