«ثریا در اغما» چهارمین رمان اسماعیل فصیح است که برای اولین بار در سال ۱۳۶۲ منتشر شد. رمان با توصیف تهرانِ انقلاب از سر گذراندۀ جنگ‌زده در یکی از بعدازظهرهای گرفته و غم‌انگیزِ پاییزِ ۱۳۵۹ آغاز می‌شود. جلال آریان، راوی داستان، پنجاه سال دارد و کارمند شرکت نفت جنوب است. خواهر او فرنگیس که در تهران زندگی می‌کند، چند روز پیش با او تماس گرفته و به او خبر داده که دخترش ثریا
همۀ ما که با ادبیات داستانی سروکار داریم، این پیش‌فرض را پذیرفتهایم که کار رمان‌نویس یک چیز است و کار مورّخ چیزی دیگر. ما از رمان‌نویس انتظار نداریم راوی دقیق وقایع تاریخی باشد، همچنان که از مورّخ انتظارِ قصه‌پردازی‌های مُخیَّل و دور و دراز نداریم. شیرین کریمی در کتاب «پنجاه سال بعدِ سووشون» با نادیده گرفتن این پیش‌فرض، به سراغ نقد رمان سووشون رفته است. او در سرآغاز کتابش می‌گوید هم دانشور و هم دیگران سووشون را رمانی تاریخی و واقع‌گرا دانسته‌اند:
«داستان جاوید» سومین رمان اسماعیل فصیح است که آن را در سال ۱۳۵۹ منتشر کرد. گسترۀ وقایع این رمان از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۹ یعنی از اواخر قاجار تا اواسط پهلوی اول را شامل می‌شود و نویسنده در پیشگفتار کتاب تصریح می‌کند که آن را بر اساس زندگی واقعی پسرکی زرتشتی نوشته است:
برخلاف سایر آثار نگارنده، «داستان جاوید» روایت زندگی واقعی یک پسرک زرتشتی است که در دهۀ اول قرن و اوج فساد قاجار به وقوع می‌پیوندد. مصیبت و مظلمه‌ای که بر یک انسان با ایمان وارد گردید، بافت اصلی روایت را تشکیل می‌دهد. انعکاس‌های روح او و نیروی ایمان او به سنت‌های دیرینۀ نیاکانش نیز در این روایت حفظ گردیده است. آشنایی نویسنده با قهرمان اصلی کتاب، در سال‌های آخر زندگی او در دانشگاهی در خارج از کشور صورت گرفت و الهام‌بخش خلق این کتاب گردید. دست‌نویس اولیۀ این روایت در اوایل دهۀ پنجاه، پس از سال‌ها پژوهش و پیگیری جداگانه آماده گردید، ولی شروع چاپ اول کتاب تا اواسط نیمۀ دوم این دهه به تأخیر افتاد» (فصیح، ۱۳۸۸: پیشگفتار کتاب، صفحۀ هفت).
جمال میرصادقی از شخصیت‌های دووجهی ادبیات معاصر ایران است، او هم داستان‌نویس است و هم پژوهشگر ادبیات داستانی، هرچند پژوهشگر بودن او جنبۀ دیگر شخصیت خلّاق و هنری‌اش یعنی داستان‌نویسی‌اش را زیر سایۀ خود برده است و نگذاشته چندان به چشم بیاید.
کتاب «قصه، داستان کوتاه، رمان: مطالعه‌ای در شناخت ادبیات داستانی و نگاهی کوتاه به داستان‌نویسی معاصر ایران» نخستین اثر پژوهشی میرصادقی در حوزۀ ادبیات داستانی است که آن را برای نخستین بار در سال ۱۳۵۹ در تهران منتشر کرد و بعدها در سال ۱۳۶۵ در کابل آن را تجدید چاپ نمود. این نویسنده و پژوهشگر نوشتن این اثر را مرهون تشویق و ترغیب استاد شفیعی کدکنی می‌داند و در سرآغاز کتاب در‌این‌باره چنین می‌نویسد:
«دل‌کور» دومین رمان اسماعیل فصیح است که آن را در سال ۱۳۵۱ منتشر کرد. روایت اصلی رمان در شبی از شب‌های سرد زمستانِ ۱۳۴۵ در تهران اتفاق می‌افتد. ماجرا از اینجا آغاز می‌شود که صادق آریان که پزشک است و سی و دو سال دارد، نیمه‌شب خواب میبیند که بازارچۀ درخونگاه، محله‌ای که سال‌های کودکی‌اش را در آنجا گذرانده، مردابی از خون شده است. در همین هنگام، تلفنِ خانه زنگ می‌زند و زهره، همسرش، گوشی را برمی‌دارد. فرهاد و ملیحه، برادرزاده‌های صادق، به او اطلاع می‌دهند که برادرش حاج مختار آریان مرده و جنازه‌اش در پزشکی قانونی است. با شنیدن این خبر، خاطرات گذشته در ذهن صادق جان می‌گیرد و ما از دریچۀ ذهن او با گذشتۀ خودش، خانواده‌اش و به‌ویژه برادرش حاج مختار آریان آشنا می‌شویم.
کتاب سرِ دار گزارشی تحلیلی از بر دار رفتن آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری در نهضت مشروطه است.
شیخ فضل‌الله نوری یکی از شخصیت‌های جنجال‌برانگیز عصر مشروطه است که بسیار له یا علیه او نوشته و گفته‌اند. کتاب «سرّ دار» نوشتۀ تندر کیا، نوۀ پسری شیخ فضل‌الله نوری است. اهالی ادبیات تندر کیا را بیشتر با جنبش ادبی
نویسنده: محمد کاشفیمدتها بود که می‌خواستم کتابی دربارۀ دو مرد بزرگ تاریخ ایران یعنی قائم‌مقام فراهانی و امیرکبیر بخوانم و ممکن نمی‌شد تا اینکه چند روز پیش فرصتی دست داد تا کتاب کوتاه و کم‌حجم «قائم‌مقام فراهانی و امیرکبیر» را بخوانم.
کتاب مذکور با مرور تاریخ ایران از عصر صفویه آغاز می‌شود: حکومت صفویه با هجوم افغان‌ها و کشته شدن شاه سلطان حسین صفوی، بعد از دویست سال حکمرانی بر ایران از هم پاشید. بعد از صفویان، نادرشاه افشار روی کار آمد و با انتقام گرفتن از افغان‌ها، روحیۀ ازدست‌رفتۀ ایرانیان را تا حدودی بازگرداند. نادرشاه بخش وسیعی از مدت حکمرانی‌اش را به کشورگشایی گذراند و چندان فرصت سیاست‌ورزی و سامان دادن به امور کشور را نیافت. سپس زندها به رهبری کریم‌خان زند به حکومت رسیدند. کریم‌خان در مدت کوتاه حکمرانی‌اش تا حدودی به اوضاع نابسامان کشور سروسامان داد. با مرگ کریم‌خان، آغامحمدخان، رهبر قوم قاجار، که اخته و اسیر در شیراز روزگار می‌گذراند، به تهران آمد و تاج پادشاهی بر سر نهاد و سلسلۀ قاجاریه را بنیان گذاشت. بعد از مرگ آغامحمدخان، برادرزادۀ او
رمان «ساربانْ سرگردان» سومین و آخرین رمانِ منتشرشده از سیمین دانشور (ویکی‌پدیای فارسی) است که آن را در سال ۱۳۸۰ روانۀ بازار کتاب کرد. «ساربانْ سرگردان» جلد دوم رمان «جزیرۀ سرگردانی» است. این دو رمان قرار بوده که جلد سومی با نام «کوه سرگردان» هم داشته باشند که دست‌نویس آن در زمان حیات نویسنده گم شده و تاکنون هم یافت نشده است. وقایع رمان «ساربانْ سرگردان» در دهۀ پنجاه خورشیدی اتفاق می‌افتد و سال‌های مقارن انقلاب و جنگ تحمیلی را روایت می‌کند. ماجراهای رمان دربارۀ دختر و پسری به نام‌های هستی نوریان (با نام مستعار مهشید) و سلیم فرخی (با نام مستعار پوریا) است. هستی از خانواده‌ای فقیر و فرودست که به همراه دوستانش سرگرم مبارزه
کتاب «جنبش مشروطه» در پاسخ به این پرسش نوشته شده است که مشروطه در ایران چگونه به وجود آمد و چرا سرشت و سرنوشتی آن‌چنان پیدا کرد؟ این کتاب شامل پنج فصل و یک پی‌گفتار است. (اطلاعات بیشتر در ویکی‌پدیای فارسی: اینجا و اینجا)
اگر شما هم مثل من شماری از رمان‌های فارسی را در ذهنتان مرور کنید، متوجه می‌شوید که به‌سختی رمانی را می‌توان یافت که در ستایش طبقۀ ثروتمند و فرادست جامعه باشد. در اغلب رمان‌های فارسی طبقات ثروتمند ظالم، شرور، سنگدل، نفهم، خودخواه و خدانشناس هستند و طبقات فقیر مظلوم، خیّر، رئوف، فهمیده، دیگرخواه و خداشناس‌اند. این سوگیری تا آنجا پیش می‌رود که گویی طبقات ثروتمند به این دلیل وارد عرصۀ رمان فارسی می‌شوند که با رذیلت‌هایشان، فضیلت‌های طبقات فقیر را بهتر پیش چشم ما بیاورند. این امر دلایلی بسیاری دارد، اما بدون‌شک
چند روز بعد از خودکشی کیومرث پوراحمد، کارگردان سرشناس ایرانی، هادی خوجینیان، مدیر نشر مهری در لندن اعلام کرد که رمان «همۀ ما شریک جرم هستیم» که در سال ۱۳۹۹ با نام مستعار حمید حامد توسط این نشر چاپ شده بود، از این کارگردان فقید است که به دلایل سیاسی نخواسته نامش بر روی جلد کتاب بیاید و حالا که مُرده، دلیلی برای این پنهان‌کاری نیست و کتاب از این به بعد با نام اصلی نویسنده چاپ خواهد شد. خوجینیان همچنین اعلام کرد که دانلود رمان برای کسانی که داخل ایران هستند رایگان خواهد بود، تصمیمی که باعث شد این کتاب در عرض پنج روز، ۲۶۰ هزار بار دانلود شود. من نمی‌دانم چه تعداد از کسانی که این رمان را دانلود کردند آن را خواندند، اما مطمئنم که هرچه از آن فضای هیجانی و احساسی فاصله گرفتیم، خوانندگان آن کمتر شد و تقریباً به فراموشی سپرده شد؛ زیرا رمانی نبود که بتواند در تاریخ رمان فارسی جایگاهی برای خود دست‌وپا کند. آنچه در ادامه می‌آید نقد و نگاه من به این رمان است.
برخی از پژوهشگران از جمله حسن میرعابدینی رمان «یوسف شاه: ستارگان فریب‌خورده» نوشتۀ فتحعلی آخوندزاده را طلیعۀ رمان ایرانی می‌دانند. آخوندزاده این رمان را در سال ۱۲۵۳ هـ . ش. به ترکی نوشت و بعداً محمدجعفر قراجه‌داغی آن را به فارسی برگرداند. وقایع رمان یوسف شاه برگرفته از واقعه‌ای تاریخی در سال هفتم سلطنت شاه عباس صفوی است که اسکندر بیک مُنشی آن را در «تاریخ عالم‌آرای عباسی» ثبت و ضبط کرده است و همین واقعه است که بعدها جلال آل‌احمد آن را دستمایۀ آفرینش رمان «نون والقلم» قرار می‌دهد.
نوبت چاپ: اول
لینک خرید کتاب از
دولت‌آبادی در مقدمۀ «روز و شب یوسف» دربارۀ ماجرای نوشتن این رمان می‌نویسد: «در نیمۀ دوم سال پنجا و دو و نیمسال اول پنجا و سه، احساس کردم داستان‌هایی خارج از متن کلیدر در ذهن دارم که می‌بایست در مجالی مناسب آنها را بنویسم، کنار بگذارم و باز بر سر کلیدر بشوم؛ زیرا می‌پنداشتم کلیدر تا پایان دهۀ پنجا مرا به خود خواهد برد. پس در مقطعی از کلیدر آن را کنار گذاشتم و پرداختم به داستان‌هایی که ذهنم را می‌آزردند و باید می‌نوشتمشان تا از آنها نجات یابم» (دولت‌آبادی، ۱۳۸۳: ۷-۸). یکی از این داستان‌ها «روز و شب یوسف» بوده است که دولت‌آبادی آن را در سال ۱۳۵۲ نوشته است، اما با به زندان افتادنش در سال ۱۳۵۳، نسخه‌ای از آن که به ناشر سپرده گم‌و‌گور می‌شود و بالأخره در سال ۱۳۸۲ در خانه‌تکانی منزلش، نسخه‌ای مُندرس از آن را می‌یابد و بعد از سی سال به دست انتشار می‌سپرد.
نوبت چاپ: دوم
صادق چوبک بعد از «تنگسیر» (۱۳۴۲)، دومین رمانش یعنی «سنگ صبور» را در سال ۱۳۴۵ نوشت. وقایع رمان سنگ صبور در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی اتفاق می‌افتد و دربارۀ چند اجاره‌نشین در شیراز است که در یک خانۀ حیاط‌دار قدیمی با چند اتاق کوچک، زندگیِ پر از فقر و فلاکت و تباهی را از سر می‌گذرانند. خانه متعلّق به فردی به نام میرزا اسدالله است که وضع مالی‌اش بد نیست. شخصیت‌های اصلی این رمان به قرار زیرند:
نویسنده: حمید میرزا قاجار
قبل از معرفی این کتاب خوب و خواندنی، باید این نکته را گوشزد کنم که در طول تاریخ، اغلب حکومت‌ها وقتی بر سر کار آمده‌اند، کوشیده‌اند حکومت پیش از خود را یکسره بر باطل نشان دهند و سعی کرده‌اند هر جا نام و نشانی از حاکمان قبلی یافته‌اند، از صفحۀ روزگار بزدایند. حکومت پهلوی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. رضاشاه بعد از اینکه در سال ۱۳۰۴
نوبت چاپ: چهارم
لینک خرید کتاب از
کتاب «جلال اهل قلم» نمایی کلی از زندگی، آثار و اندیشه‌های جلال آل‌احمد است. این کتاب از دو بخش اصلی با عناوین «جلال در مسیر شدن» و «اندیشه‌های اجتماعی جلال» تشکیل شده است و هرکدام از این بخش‌ها دارای چند فصل هستند.
نویسنده: مهران کامروا
لینک خرید از
یکی از کتاب‌های مهم و قابل‌توجهی که در سال‌های اخیر دربارۀ انقلاب ایران به فارسی ترجمه شده، کتابی است با نام «انقلاب ایران: ریشه‌های ناآرامی و شورش» از مهران کامروا. مهران کامروا فارغ‌التحصیل دانشگاه کمبریج لندن و استاد تمام و مدیر مرکز مطالعات بین‌المللی و منطقه‌ای وابسته به دانشگاه جورج‌تاون در قطر است. کتاب اگرچه تقریباً قدیمی است و در سال ۱۹۹۰ نوشته شده است، اما این مسئله از ارزش آن نمی‌کاهد و ترجمۀ آن از سوی مصطفی مهرآیین در سال ۱۳۹۸ دال بر اهمیت و ارزش کتاب دارد و نشان می‌دهد که هنوز هم تحلیل نویسنده دربارۀ انقلاب ایران قابل‌تأمل و خواندنی است.
نوبت چاپ: اولصادق چوبک بعد از نوشتن چند مجموعه داستان کوتاه در دهۀ بیست و سی، نخستین رمان خود را با نام «تنگسیر» در سال ۱۳۴۲ نوشت. (اطلاعات بیشتر در ویکی‌پدیا) تنگسیر روایت قیام مسلحانۀ مردی شجاع از اهالی بوشهر به نام زارمحمد است علیه چند نفر که دارایی‌اش را بالا کشیده‌اند. وقایع رمان در اواخر سلطنت
نام کتاب: خانهٔ گربه‌ها
ادبیات داستانی کردستانِ عراق با مرکزیت سلیمانیه در سه دهۀ اخیر از نظر کمی و کیفی رشد چشمگیری داشته است. نویسندگانی چون بختیار علی، شیرزاد حسن، عطا محمد، فرهاد پیربال، هیوا قادر و... از داستان‌نویسان مطرح این سال‌های کردستان عراق هستند که آثار آنها به فارسی برگردانده شده است، آثاری که به دلیل قرابت‌های فرهنگی و خویشاوندی‌های زبانی، خوانندگان بسیاری در ایران دارند و چاپ‌های متعدد این آثار در ایران گواه این مدعاست.
معرّفی رمان چشم‌هایش
رمان «چشم‌هایش» نخستین و مشهورترین رمان بزرگ علوی است که آن را در سال ۱۳۳۱ نوشت. بزرگ علوی بعد از این رمان، سه رمانِ دیگر به نام‌های «سالاری‌ها» (نوشتن: ۱۳۵۴ - چاپ: ۱۳۵۷)، «روایت» (نوشتن: ۱۳۵۷ ـ چاپ: ۱۳۷۷) و «موریانه» (۱۳۶۸) را هم نوشت؛ اما هیچ‌کدام از آنها نتوانستند به‌اندازۀ چشم‌هایش برای او شهرت و محبوبیت به ارمغان آورند، البته من معتقدم وابستگی علوی به حزب توده و تبلیغات هم‌حزبی‌هایش در شهرت و محبوبیت این رمان بی‌تأثیر نبوده است.
رمان چشم‌هایش با توصیفی از فضای خفقان‌زدۀ تهران در عصر دیکتاتوری رضاشاهی و خبر مرگ استاد ماکان در سال ۱۳۱۷ آغاز می‌شود. استاد ماکان بزرگ‌ترین نقاش ایران در صد سال اخیر بوده است. او در فرانسه و ایتالیا فن ظریفِ نقاشی را آموخته است. تمام عمرش را مجرد زندگی کرده است. هیچ‌گاه چهرۀ صاحبان زر و زور را نقاشی نکرده و اغلب تصویرگر زندگی مردمان فرودست بوده است. یک عمر به مبارزه با حکومت دیکتاتوری رضاشاهی پرداخته، سپس دستگیر شده
